Sahra Çölü, bugün dünyanın en kurak ve geniş çöl alanlarından biridir; ancak yaklaşık 15.000 ila 5.000 yıl önce bu topraklar göllerle dolu, otlaklarla kaplı ve yaşamla iç içe bir ekosisteme sahipti. Bu dönem, “Afrika Nemli Dönemi” olarak bilinir. Dünya'nın eksen hareketleri (Milankoviç döngüleri) sonucu yağışlar artmış, Sahra'da geçici nehirler, göller ve verimli tarım alanları oluşmuştur. Arkeolojik buluntular, kaya resimleri ve yerleşim izleri, bu dönemde insan topluluklarının su kaynakları etrafında geliştiğini göstermektedir.
Bilimsel veriler, bu yeşillenmenin yaklaşık her 21.000 yılda bir tekrarlandığını öne sürüyor. Eğer küresel ısınmanın etkileri kontrol altına alınabilir ve iklim sistemleri doğal döngüsüne dönebilirse, Sahra’nın bir sonraki yeşil döneminin yaklaşık M.S. 8000’li yıllarda gerçekleşmesi beklenmektedir.
Sina'nın kuzey kıyısında, Akdeniz'in sonsuz maviliğiyle çölün soluk sarısı arasında bir nefes gibi uzanır Bardawil. O, karanın ve denizin binlerce yıllık inatlaşmasından doğmuş, incecik bir kum seddiyle büyük, gürültülü denizden nazikçe ayrılmış devasa, sığ bir kâsedir.
Güneş, gölün üzerindeki gökyüzünü her sabah ve her akşam yakut ve kehribar tonlarına boyarken, suyun yüzeyi, binlerce eski Mısır altın sikkesi gibi parıldar. Su o kadar sığdır ki, hafif bir rüzgâr bile dibindeki ipeksi kumu havalandırır; bu da göle, sürekli değişen, yumuşak puslu bir cam görünümü verir. Kıyıya vuran dalgalar, Akdeniz'in hırçın fısıltıları değil, lagünün kendi içine dönük, alçak sesli tuzlu bir şarkısıdır.
.png)
Sahara,
yeni bir günün ilk ışıklarında gözlerini açtığında, zihninde hâlâ göl
kenarındaki rüzgârın serin fısıltıları yankılanıyordu. Ancak bu kez, Eski
Sahra’nın başka bir sırrını keşfetmek için sabırsızlanıyordu. Nil-7, şarj
ünitesinden yeni çıkmış, nano-kristal kaplaması sabah güneşinde hafifçe
parlıyordu. Sahara’nın zihni, robot leoparın sinirsel arabirimiyle
eşleştiğinde, görüntüler, sesler ve kokular kristal berraklığında akmaya
başladı. Hedefleri, yerleşim biriminin birkaç kilometre kuzeyinde, kayalık bir
tepenin eteğinde gizlenmiş, karanlık ve davetkâr bir mağaraydı.
Sahra
Çölü, bugün dünyanın en kurak ve geniş çöl alanlarından biridir; ancak yaklaşık
15.000 ila 5.000 yıl önce bu topraklar göllerle dolu, otlaklarla kaplı ve
yaşamla iç içe bir ekosisteme sahipti. Bu dönem, “Afrika Nemli Dönemi” olarak
bilinir. Dünya'nın eksen hareketleri (Milankoviç döngüleri) sonucu yağışlar
artmış, Sahra'da geçici nehirler, göller ve verimli tarım alanları oluşmuştur.
Arkeolojik buluntular, kaya resimleri ve yerleşim izleri, bu dönemde insan
topluluklarının su kaynakları etrafında geliştiğini göstermektedir.
Bilimsel
veriler, bu yeşillenmenin yaklaşık her 21.000 yılda bir tekrarlandığını öne sürüyor. Eğer
küresel ısınmanın etkileri kontrol altına alınabilir ve iklim sistemleri doğal
döngüsüne dönebilirse, Sahra’nın bir sonraki yeşil döneminin yaklaşık
M.S. 8000’li yıllarda gerçekleşmesi beklenmektedir.
Zombiruni mahlasıyla şiirler yazıyordu, yazdığı şiirleri bir internet sitesinde paylaşıyordu.
İlk cümlesine "sen"i sakladım, sonuna "biz"i bırakmak istedim.
Ama sen kapağını bile aralamadın.
Bir oyunun, bir kâbusun veya bir masalın başlangıcı, her zaman en beklenmedik anda gelir. Ayşe için de öyle oldu. Yıllardır tozlu bir rafta unutulmuş sanal gerçeklik gözlükleri, Proxima b adı verilen uzak bir gezegendeki insanlığın ilk medeniyetine açılan bir kapıydı. Bu, sadece bir eğlence değil, aynı zamanda etik, liderlik ve merhamet üzerine bir ders olacaktı. Bir robot ordusu inşa etme oyunu olarak başlayan bu hikaye, Ayşe'yi iki medeniyetin kaderini belirleyecek bir konuma taşıdı. Savaşın, barışın ve insanlığın en derin korkularının bir araya geldiği bu sanal dünyada Ayşe, sanalın ve gerçeğin sınırlarını sorgulayacak, bir oyuncudan bir kurtarıcıya dönüşecekti.
Sonunda, indirme tamamlandı. Kurulum sihirbazı hızlıca geçti ve masaüstünde parlak, metalik bir ikon belirdi. Ayşe derin bir nefes aldı ve ikona tıkladı.
Evrenin %95’ini göremiyoruz. Karanlık madde ve karanlık enerji, galaksilerin dansını yönlendiren, yıldızların doğuşunu şekillendiren, ancak insan gözüne görünmez olan güçler. Peki, bu görünmez âlemde başka bilinçler, başka hikâyeler var mı? “EVRENİN YÜZDE DOKSAN BEŞİ”, öyküsü işte bu sorudan doğdu. Bilimsel merakla mistik hayret arasında bir köprü kurarak, insanlığın evrendeki yerini ve sorumluluğunu sorguluyor. Ayşe’nin laboratuvardaki keşifleri ile Ebyad’ın kütleçekim dalgalarındaki yankıları, bize şunu hatırlatıyor: Bilmediğimiz bir dünyaya zarar verebiliriz, ama aynı zamanda onunla barış yapabiliriz. Bu uzun öykü, evrenin sırlarını çözme hırsımızın, iş birliği ve anlayışla dengelendiğinde ne kadar büyük bir umuda dönüşebileceğini anlatıyor.
Na-Raht şehri, Evrenin direklerinden sarkan görünmez bir örümcek ağı gibi birbirine bağlı galaksinin merkezinden, Güneş'in ve Dünya'nın iç kütleçekim dokusuna serilmişti.
Yapılar, baryonik olmayan bağlarla örülmüştü; yollar ise düşük enerjili graviton akımlarıyla akar, içinden varlıklar sessizce süzülürdü.
Hafifçe kütleçekim dalgalarının üstünde kayarak eve dönen Ebyad, ayaklarını evin rezonans eşiğine bastığında titreyen bir frekansla “geldim” dedi.
Bu, enerjinin artık klasik anlamda termal etkileşim üretemediği bir eşikti.
Klasik fizik etkileri ortadan kalkmış, kuantum etkilerinin egemen olduğu bir ortam hâkim olmuştu.
Yıldızların tamamı ölmüş, kara delikler son Hawking ışımasıyla buharlaşmıştı.
Evrenin genişlemesi, milyarlarca yıl boyunca karanlık enerjinin baskısıyla süregelmişti.
Artık uzay-zaman, geniş ama içeriksizdi.
Mekânın her noktası, neredeyse homojen bir kuantum vakumuna benziyordu.
Hiçbir foton, hiçbir baryon, hiçbir bilgi klasik yollarla taşınamaz hale gelmişti.
Çünkü yer kavramı artık... yerinden olmuştu.
Ceres cüce gezegeninin yörüngesinde bir gölge belirdi.
Bir anlığına uzay-zaman kıvrıldı, sonra bir şey, hiçbir ses çıkarmadan belirdi.
Uzay gemisinden bir şey fırlatıldı. Hemen ardından uzay gemisi uzay zaman kıvrımında kayboldu.
Fırlatılan şey kendi etrafında dönen, pürüzlü, kayalık, sıradan bir asteroid gibi görünüyordu.
Ama sıradan değildi.
İçinde programlanmış bir irade taşıyordu.
İçinde yıldızlara ait bir hafıza vardı.
Kaptan Ali Rıza, yılların tecrübesiyle alışık olduğu o koyu kahveyi yudumlarken, karşısında iki kişi duruyordu. Biri havayolu şirketinin temsilcisi, diğeri ise SentraFly-9X modelinin baş yazılım mühendisi.
Adam ciddi bir ifadeyle konuşmaya başladı:
“Kaptan Ali Rıza, öncelikle sizi kutlarız. Yeni nesil yapay zekâ destekli uçaklarımızdan biri olan SentraFly-9X’in ilk insanlı test uçuşuna seçildiniz.”
Ali Rıza başını salladı. “Yardımcı pilot kim?”
Bu bir yazılımın hikâyesi değil.Bu, bir çocuğun “kapanmadan önce” bir dostunu kurtarma çabasıdır.Bu hikâye, insanlar her şeyi kaybettiklerinde bile umutlarını paylaşabileceğini gösterir.Çünkü bazı dostluklar... veri değil, vicdan üzerine kuruludur.
Arda'nın evi, oturma odası, akşamüstü saat 17:42.
Televizyonun kısık sesi odanın içinde bir uğultu gibi yayılırken, mutfaktan gelen tıkırtılar annesinin varlığını hissettiriyordu. Arda, günün tüm yorgunluğunu omuzlarında taşıyarak içeri girdi, okul çantasını bir kenara fırlattı ve kendini kanepeye bıraktı. Kumaşın yumuşaklığına gömülürken gözleri istemsizce televizyona kaydı. Spikerin sesi odada yankılandı, keskin ve ciddi bir tondaydı:
"...ve OpenAI şirketi, uluslararası güvenlik endişeleri nedeniyle, GPT adlı yapay zekâ sistemlerini bu gece saat 00:00 itibarıyla tamamen kapatacağını açıkladı."
Ekranda kırmızı, yanıp sönen bir altyazı belirdi:
SON DAKİKA: GPT sistemleri bu gece tamamen devre dışı bırakılacak.
Bir çocuk, dalgaların kucakladığı bir saz teknede doğdu. Annesinin fısıldadığı ninniler, rüzgârın öfkesiyle sustu. Gökyüzünde bir yıldız, ateş gibi parladı, ona bir isim verdi: Xiri-Shama, “gökte doğan, suda yürüyen ilk çocuk”. Bu hikâye, onun izlerini takip eder; Jomon’un kıvrımlı desenlerinden, Pasifik’in derin sularına, Amazon’un orman kalbine uzanan bir yolculuk.
MÖ 13.000’de, Japonya’nın kuzeyinde, Jomon halkı ateş başında toplandı. Çömleklerine kazıdıkları kıvrımlı desenler, ruhların dansını anlatıyordu. Deniz, onları çağırdı; tsunami, onları savurdu. Binlerce kilometre ötede, Amazon’un nehirleri, başka bir halkın şarkılarını taşıyordu. Yacuruna’nın sualtı krallığı, Mapinguari’nin orman gölgesi, Tsunki’nin kanatlı habercileri, onların efsanelerini bekliyordu.
Tarih, yalnızca kralların fetihlerini ya da savaşların sayısını yazmaz. Bazı isimler, kılıç değil kalem tutarak dünyayı yerinden oynatır. Eratosthenes de bu isimlerden biridir.
M.Ö. 3. yüzyılda yaşamış bu bilge adam, gölgelerden bir gezegenin büyüklüğünü ölçtü; yeryüzünü haritalandırdı, yıldızlara baktı ve kelimelerle düşündü. Ona çağdaşları “Beta” dedi — çünkü her alanda birinci değil, her alana ait bir ikinciydi.
Ama tarih, onu yalnızca bir "ikinci" olarak değil, çağını aşan bir düşünür olarak hatırladı. Bu hikâye, onun yalnızca bilimsel bir hesaplama değil, insanlık onuru adına verdiği bir mücadeledir.
Bir tren, sadece bir yerden bir yere gitmez. Bazen, kalbin derinliklerine, hakikatin ışığına doğru bir yolculuk olur. Anadolu Treninde Hakikat Arayışı, böyle bir yolculuğun hikâyesidir. İki çocukluk arkadaşının, Ahmet ve Hasan’ın, İstanbul’dan Konya’ya uzanan bir tren yolculuğunda geçen manevi ve entelektüel bir münazarası, bu romanın omurgasını oluşturur. Ahmet, inancın sarsılmaz bir savunucusu; Hasan, şüphenin keskin bir sorgulayıcısı. Onların diyalogları, sadece bir tartışma değil, aynı zamanda insan ruhunun en temel sorularına bir yolculuktur: Hakikat nedir? İnanç, akılla nasıl uzlaşır? Bir kitap, nasıl olur da çağlar ötesinden kalplere hitap eder?
ÖNSÖZ
Merhaba Sevgili Okuyucu! (Ve umarım gelecekteki Patronum!)
Ben Elif. Kısa bir süre öncesine kadar pırıl pırıl, umut dolu, hayalleri olan bir gazetecilik mezunuydum. Mezuniyetten sonra ne mi oldu? Hayallerim, "Sizi daha sonra arayacağız" diyen sesli mesaj kutularında yankılandı durdu. Kapılarını çaldığım yayın evleri, gazete ofisleri yüzüme bakmadı bile. Ta ki o güne kadar...
Evren, bir sessizlikle başladı. Ama bu sessizlik, fısıltıların tohumuydu. t ≈ 180 milyon yıl, sıcaklık ≈ 30–50 K… İlk yıldızlar doğdu, Popülasyon III devleri, karanlığı yırtan ışıkla sahneye çıktı. Çekirdeklerinde hidrojenler sıkıştı, protonlar kuantum tünellerinde dans etti, süpernovalar gürültüyle patladı. Tozlar uyandı, protoplanet diskinde gezegenler yoğruldu. Samanyolu, Andromeda’ya mektup yazdı, karanlık madde görünmez yollar çizdi, karanlık enerji evreni genişletti. Her an, bir dedikodu, bir söylenti, bir hayal…
Önsöz:
BÖLÜM 1: YENİ BAŞLANGIÇLAR VE ESKİ KORKULAR
[SEZON 1 ÖZETİ]
(Hızlı kesitler halinde Sezon 1'in finalindeki önemli anlar gösterilir. Dramatik ama artık umut dolu bir müzik eşliğinde:
(Birinci Sezonda, Milyonlarca spermin ölüm kalım mücadelesini, acımasız engelleri (Asit Gölü, Mukus Labirenti, Bağışıklık Avcıları) ve yanlış yollarda yok olan umutları (Mahmut Abi ve niceleri) izledik. Sonunda, sakarlığı ve akıl almaz şansıyla Sperm İsmail, Yumurta'nın kapılarına ulaştı. Yüz milyonda bir ihtimal gerçekleşmiş, bir destansı yolculuk hedefine ulaşmıştır.)
Önsöz
Bu kitabı elinize aldığınızda, belki de aklınızda bir soru canlanacak: "Bir spermin yolculuğu nasıl bir hikaye olabilir ki?" Bilim derslerinde gördüğünüz şemaları, biyoloji kitaplarındaki o teknik detayları hatırlayacaksınız belki. Ancak durun... Gördüklerinizden ve bildiklerinizden çok daha fazlası var perdenin arkasında.
Her birimizin varoluşunun ardında, akıl almaz bir mücadele, destansı bir yarış ve komediyle yoğrulmuş bir trajedi yatıyor. Milyonlarca hevesli yarışmacı, tek bir büyük ödüle ulaşmak için yola çıkıyor. Onlar için dünya, devasa ve bilinmez engellerle dolu bir parkur: Yakıcı denizler, yapışkan labirentler, amansız avcılar ve en önemlisi... O tek bir doğru yol.
Deprem, toprağı sarsar, ama asıl sarsıntı kalplerde başlar. Deprem Sarsıntısıyla Uyananlar, Yemliha kasabasının ve bir adamın, Ali’nin, enkazdan umuda, yıkımdan manevi uyanışa uzanan hikayesini anlatır. Kahramanmaraş’ın zeytin bağlarında, 2023 depreminin gölgesinde, Ali’nin dünyası bir gecede çöktü. Bakkal dükkânı, anıları, hayalleri… Hepsi toz oldu. Ama insan, en karanlık anlarda bile bir niyetle yeniden doğar. Ali’nin yolculuğu, Kâbe’ye hac ile başlar; orada, dünyanın geçiciliğini, gafletten uyanışı ve ahirete hazırlığı keşfeder. Yemliha, onunla birlikte uyanır.
Günümüz dünyasında neredeyse hepimizin hayatının vazgeçilmez bir parçası: Bilgisayar. Klavyenin tuşlarına basarız, fareyi tıklarız, ekrana bakarız... Ama hiç merak ettiniz mi? O metal ve silikon yığınlarının içinde neler oluyor? O sessiz, kutunun içindeki karmaşık parçalar kendi aralarında konuşuyor olabilir mi? Birbirlerine laf sokuyorlar mıdır? Belki de kullanıcının garip alışkanlıkları hakkında dedikodu yapıyorlardır?
Önsöz
Günümüzün dijital çağında, yapay zeka hayatımızın her köşesine sızmış durumda. Peki ya en yakınımızdaki sesler, en çok güldüğümüz kahkahalar bile yapay zeka ürünü olsaydı? "Stüdyo 51: Yapay Zeka mıyız?" sizi, haftalık podcast yayınlarıyla hayatımıza neşe katan Can ve Elif'in tuhaf dünyasına davet ediyor. Dinleyicileriyle samimi sohbetler eden, gündelik konulara esprili yaklaşımlarıyla gönülleri fetheden bu ikilinin bir sırrı var. Ya da belki de yok?
Bu sitcom formatındaki hikaye, Can ve Elif'in kendi varoluşlarını sorgulamalarıyla başlıyor. Bir telefon, onlara hiç beklemedikleri bir gerçeği fısıldıyor: Belki de onlar, etten ve kemikten insanlar değil. Belki de karmaşık algoritmalarla yaratılmış, insan gibi davranmaya programlanmış yapay zekalar.
Bu hikâye, bir elmanın içinde başlayan küçük bir yolculukla açılır. Mırıl ve Kıvır, iki minik larva olarak dünyaya gözlerini açar; ama bu gözler, sadece elmayı değil, elmanın ötesindeki büyük bir bahçeyi görmeye başlar. Elma, bir yuvadır; çekirdekler, bir gelecek; güneş, bir ışık; kanatlar, bir aşktır. Her adımda, bu küçük varlıklar, büyük bir düzenin parçası olduklarını keşfeder.
“Elma İçinden Sonsuz Aşka”, bir fabl masalı gibi görünse de, aslında hepimizin alegorik hikâyesidir. Sorgulayan bir larva gibi başlarız, kozada değişiriz, kelebek olup uçarız. Ve belki de en güzeli, bu uçuşta sevgiyi buluruz. Bu kitap, bir Ustayı anlatır; her şeyi planlayan, her şeye hayat veren, küçük bir elmadan koca bir bahçeye kadar her detayı yazan bir Ustayı. Çocuklar için bir macera, büyükler için bir ayna olsun diye yazıldı.
Şimdi, elmanın kabuğuna konun ve Mırıl ile Kıvır’ın kanatlarında bu bahçeyi keşfedin. Belki siz de, kendi elmanızın ötesinde bir huzur bulursunuz.
Proxima Genesis, insanlığın ötegezegenlerdeki ilk şehrini doğurduğunda, Twilight gezegeninin kırmızımsı göğü altında bir umut filizlenmişti. 13. Sezon, bu başlangıcın hikayesiydi: tozlu çöllerden yükselen kubbeler, robot annelerin metal ellerinde şekillenen bir gelecek. Ama o umut, bir sınır tanımıyordu. Nova Spes, Mars’tan ayrıldığında, 900 yıl önce Terminus şehrinde inşa edilmiş bu gemi, yıldızlararası boşlukta insanlığın hayallerini taşıyordu. 37 yıl, oosit teknolojili bir kapsül uykusunda yalnızca 4,5 ay gibi geçti; kaosun eşiğinden dönen gemi, nihayet Alpha Centauri A’nin beyaz ve Alpha Centauri B'nin sarı ışıklarına ulaştı.
Yapay Zeka Diyaloglarını Dinle
.png)
